در این مطلب ابتدا به بیان حکمت مهریه می‌پردازیم تا به عنوان شاخصی برای ارزیابی راهکار پیشنهادیمان را مدنظر داشته باشیم. سپس با نقل از سبک ازدواج علی بن ابی‌طالب و فاطمه الزهرا و موسی بن عمران و دختر شعیب بن میکائیل سعی در استخراج دو الگو خواهیم داشت و مهر السنة دو پیغمبر الهی را بازخوانی خواهیم کرد. برای سخن کوتاهی از بیان اهمیت موضوع یا شرح مبسوط یا پرداختن به حواشی بحث یا رفع شبهات در مطلب پیش رو پرهیز می‌کنیم.

حکمت مهریه

وَ آتُوا النِّساءَ صَدُقاتِهِنَّ نِحْلَةً فَإِنْ طِبْنَ لَکمْ عَنْ شَی ءٍ مِنْهُ نَفْساً فَکلُوهُ هَنِیئاً مَرِیئاً[1]
مهریه یا کابین یا به عربی صِداقْ[2]، در واقع نوعی پیشکش و نشانه‌ صداقت مرد در خواستگاری از زن به حساب می‌آید.[3] از طرفی بعضی مفسّران «نحلة» را به معنای «دَین» گرفته اند. یعنی مهریه، دَین و بدهی قطعی مرد است.[4] قبول این دین به عبارتی نشانه جدی بودن مرد برای تشکیل زندگی مشترک نیز هست. اگر مهریه از توان مرد خارج باشد و اگر کم باشد آنگونه که شبیه پرداخت‌های روابط نامشروع شود، هر دو نشانه عدم صداقت است.
با نگاه فقیهانه به این مفاهیم می‌توان دو کلیدواژه را همردیف مهریه گذاشت: «نشانه صداقت»، «دین قطعی». این دو شاخص در کنار هم به انتخاب بهترین راهکار مهریه به ما کمک خواهد کرد. 

مهریه در سنت پیغمبر اسلام

پیامبر(ص) فرمود: چه چیزی برای توست که مهریه فاطمه (س) قرار دهی؟ علی (ع) عرض کرد:‌ای رسول خدا! تو خود شاهد هستی که برای من به جز شمشیر و شتر و زره، از مال دنیا چیزی نیست. پیامبر -صلی الله علیه و آله و سلم- فرمود:‌ای علی شمشیر و شتر مورد نیاز توست، اما زره‌ات را بفروش و با آن مراسم ازدواج با فاطمه (س) را فراهم کن.[5] 
 مهریه آن حضرت بیشتر از ۵۰۰ درهم و کمتر از ۴۰۰ درهم نبوده است، و این مقدار -پانصد درهم- عبارت از مقدار مهریه‌ای است که رسول خدا (ص) برای تمام زنان و دخترانش تعیین کرده و از آن تعبیر به مهر السنه هم می‌شود.[5] این مهریه به محاسبه امروزی حدود ۲۱ سکه تمام‌بهار است. 
الگوی مهرالسنة برای جوانی قابل پیرویست که در آغاز زندگی مشترک آورده مالی متناسب با عرف پسندیده جامعه داشته باشد. در این الگو پیامبر مهریه را سه بخش کرده و برای سه منظور خرید لباس عروس، طبخ ولیمه[6] و تهیه اسباب زندگی به مصرف رساندند. لذا در این الگو مهریه عاملی برای تسهیل روند ازدواج و وسیله ای برای برکت‌افزایی است. 
مهرالسنه امروز را بعضی بزرگان به همان حدود ۲۱ سکه می‌دانند اما بعضی با توجه به اینکه قدرت خرید آن مقدار مهریه در آن زمان با امروز متفاوت است نظر دیگری دارند. در این دیدگاه باید به اصل «تناسب با عرف پسندیده» توجه کرد که هر زمان و هر دیاری عرف خود را دارد لذا نسخه همگانی نمی‌توان بیان کرد. دیدگاه دوم عاقلانه می‌نماید اما باید در تشخیص عرف هم توجه کرد و جهالت عوام مذموم نشد. 
پیشنهاد این الگو برای مهریه توجه به دو کلیدواژه است: «عرف» و «نشانه صداقت». مهریه ای که از نظر عرف پسندیده محل زندگی، معمول است و همچنین نشانه صداقت مرد باشد یعنی آنکه نه از توانش خارج و نه ناچیز باشد. 

مهریه در سنت پیامبر شعیب

ماجرای قتل نفس موسی بن عمران و فرار او و نهایتا ازدواج با دختر پیامبر شعیب داستان مشهوریست. موسی در ابتدای این زندگی سرمایه ای در اختیار ندارد زیرا مشخص است که فرصتی برای مهیا شدن برای سفر خود را نداشته. سرمایه موسی عفت و کاری‌بودن و در معنای عام ایمان بوده است. تدبیر حکیمانه شعیب این بود که مهریه دخترش، هشت سال کار کردن موسی برای او باشد. 
این الگو مناسب جوانیست که هرچند بطور عمده فعالیت اقتصاد خود را شروع نکرده اما در گذشته اش کاری بودن خود را اثبات کرده. اگر شغل مشخصی را انتخاب کرده باشد و کمابیش مشغول باشد هم نشانه دیگر برای اطمینان‌پذیری اوست. از طرفی هشت سال کار کردن نشانه شایسته ای برای صداقت مرد است از این جهت که عایدی مالی ۸ سال از عمر خود را برای همسر خود پیشکش می‌کند.
در این الگو هر جوانی میتواند مهر السنه را بر اساس آنکه درآمد متوسط فردی را که شاغل به شغل مدنظرش در منطقه ای که قصد اشتغال دارد هست در طول ۸ سال محاسبه کند و معادل آن را به نرخ طلا حساب کند تا در طول زمان دستخوش نوسانات اقتصادی هم نشود. 
اعتقاد ما آن است که الگوی مهر السنه حضرت شعیب(علی نبینا و آله و علیه السلام) بهترین راهکار معضل مهریه برای شرایط اقتصادی کنونی کشور و همچنین سبک زندگی های دانشجویی/طلبگی متداول است که عموما با الگوی اول انطباق ندارد. 

الگوی مهر السنه حضرت شعیب

این الگو محسنات متعددی دارد و بزرگترین آن فرهنگ کار و تلاش حاکم بر آن است. این الگو نیازمند اعتماد به تخصص کاری و تعهد اخلاقی جوان است. از طرفی مرد بعد ازدواج با انگیزه مضاعف و جدیت بیشتری به فعالیت خود ادامه می‌دهد. از طرفی به اجر بزرگ جهاد در راه خدا نائل می‌شود. امام رضا(ع) می‌فرمایند:«کسی که از راه حلال برای تامین رفاه خانواده اش تلاش می کند، همچون مجاهدی است که در راه خدا جهاد می کند.»[7] 


[1] سوره نساء، آیه 4
[2] معنی صداق در واژه‌یاب
[5] مهریه حضرت زهرا(س) چقدر بود؟ باشگاه خبرنگاران جوان
[6] معنی ولیمه در واژه‌یاب - غذای مهمانی عروسی
[7] «الکآد علی عیاله من حل کالمجاهد فی سبیل الله - بحارالانوار، ج 104، ص 72